در این مطلب از سایت پی جو به معرفی مهم ترین بیماری های مغز و اعصاب می پردازیم. تا انتها همراه مجله سلامت پی جو باشید.
سیستم عصبی، فرمانده بدن ماست. این سیستم از مغز، نخاع و اعصاب تشکیل شده و وظیفهی کنترل همهی عملکردهای بدن را بر عهده دارد. از راه رفتن و صحبت کردن گرفته تا فکر کردن و احساس کردن، همهی اینها به لطف سیستم عصبی امکانپذیر هستند. سیستم عصبی به دو بخش اصلی تقسیم میشود:
- سیستم عصبی مرکزی که شامل مغز و نخاع است.
- سیستم عصبی محیطی که شامل اعصابی است که از مغز و نخاع به سایر قسمتهای بدن میروند.
سیستم عصبی مرکزی اطلاعات را از محیط دریافت میکند و پاسخهای مناسب را ایجاد میکند. این سیستم همچنین اطلاعات را بین قسمتهای مختلف بدن منتقل میکند.
سیستم عصبی محیطی اطلاعات را از محیط به سیستم عصبی مرکزی منتقل میکند و پاسخهای سیستم عصبی مرکزی را به بدن منتقل میکند.
سیستم عصبی برای سلامتی ما بسیار مهم است. هرگونه آسیب به این سیستم میتواند منجر به اختلال در عملکردهای بدن شود. در اینجا برخی از وظایف مهم سیستم عصبی را به طور خلاصه بیان میکنیم:
- کنترل حرکت
- حس
- تفکر
- یادگیری
- حافظه
- احساسات
- تنظیم هورمونی
در پایان، باید به این نکته اشاره کنیم که سیستم عصبی یک سیستم پیچیده و شگفتانگیز است که نقش مهمی در زندگی ما ایفا میکند
علائم بیماری های مغز و اعصاب چیستند؟
بیماریهای مغزی میتوانند باعث مشکلات زیادی در بدن و ذهن شوند. علائم این بیماریها بسته به نوع بیماری و محل آسیب به مغز متفاوت است.
علائم جسمی بیماریهای مغزی
- تغییر در شنوایی، گفتار یا بینایی
- فلجشدگی جزئی یا کامل بدن
- تشنج
- عدم تعادل
- سردرد
- حالت تهوع و استفراغ
- لرزش بدن
- ضعف در دست ها یا پاها
- از دست دادن حس بویایی یا چشایی
- خستگی مفرط
- مشکل در راه رفتن
- مشکلات در بلع
علائم شناختی بیماریهای مغزی
- از دست دادن حافظه
- گیجی
- مشکل در تمرکز
- تغییر شخصیت
- تغییر حالات روحی
- افسردگی یا اضطراب
- کنترل ضعیف ضربات جسمی یا مشکلات احساسی
علائم دیگری که ممکن است در بیماریهای مغزی دیده شوند
- بروز دردی که قابل توضیح نیست
- مشکل تنفسی
- مشکل در خواندن یا نوشتن
- تغییر نوع گفتار
اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، مهم است که به پزشک و متخصص مغز و اعصاب در شیراز و یا تهران و سایر شهرها مراجعه کنید تا علت آن بررسی شود.
تشخیص بیماری مغز و اعصاب
در اینجا چند نکته برای تشخیص زودهنگام بیماریهای مغزی آورده شده است:
اگر متوجه تغییری در عملکرد های روزمره خود شدید، مانند مشکل در راه رفتن، صحبت کردن یا تفکر، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
اگر سابقه خانوادگی بیماریهای مغزی دارید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماریها هستید. بنابراین، مهم است که به طور منظم در مورد سلامت خود با پزشک صحبت کنید.
اگر علائم بیماریهای مغزی را در یکی از اعضای خانواده خود مشاهده کردید، او را تشویق کنید تا به پزشک مراجعه کند.
با تشخیص زودهنگام بیماریهای مغزی، میتوان درمان مناسب را آغاز کرد و از عوارض جدیتر جلوگیری کرد.
علل بیماریهای مغز و اعصاب چیست؟
بیماریهای مغز و اعصاب میتوانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند. برخی از دلایل شایع این بیماریها عبارتند از:
- التهاب: التهاب در مغز میتواند در اثر عفونت، واکنش خود ایمنی یا دلایل نامعلومی ایجاد شود. التهاب مغز میتواند باعث تورم و آسیب به بافت مغزی شود.
- آسیب مغزی: آسیب مغزی میتواند در اثر ضربه به سر، سکته مغزی یا سایر عوامل ایجاد شود. آسیب مغزی میتواند باعث از بین رفتن سلولهای مغزی و اختلال در عملکرد مغز شود.
- سکته مغزی: سکته مغزی زمانی اتفاق میافتد که جریان خون به مغز قطع شود. سکته مغزی میتواند باعث آسیب و مرگ سلولهای مغزی شود.
- تومور مغزی: تومور مغزی رشد غیرطبیعی سلولهای مغزی است. تومورهای مغزی میتوانند خوشخیم یا بدخیم باشند. تومورهای خوشخیم معمولاً رشد آهستهای دارند و معمولاً خطرناک نیستند. تومورهای بدخیم رشد سریعی دارند و میتوانند به سایر قسمتهای بدن گسترش یابند.
- ژنتیک: برخی از بیماریهای مغز، مانند بیماری هانتینگتون، دیستروفی عضلانی و بیماری ویلسون، ارثی هستند. این بیماریها از طریق ژنها از والدین به فرزندان منتقل میشوند.
التهاب مغز
التهاب مغز میتواند در اثر عفونتهایی مانند مننژیت، انسفالیت یا میکروبهای انگلی مانند توکسوپلاسموز ایجاد شود. همچنین، بیماریهای خود ایمنی مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS) و واسکولیت نیز میتوانند باعث التهاب مغز شوند.
آسیب مغزی
آسیب مغزی میتواند در اثر ضربه به سر، سکته مغزی یا سایر عوامل ایجاد شود. ضربه به سر میتواند باعث خونریزی در مغز، پارگی بافت مغزی یا ورم مغز شود. سکته مغزی زمانی اتفاق میافتد که جریان خون به مغز قطع شود. این اتفاق میتواند در اثر لخته شدن خون، پارگی عروق خونی یا سایر عوامل ایجاد شود.
سکته مغزی
سکته مغزی زمانی اتفاق میافتد که جریان خون به مغز قطع شود. این اتفاق میتواند در اثر لخته شدن خون، پارگی عروق خونی یا سایر عوامل ایجاد شود. سکته مغزی میتواند باعث آسیب و مرگ سلولهای مغزی شود.
تومور مغزی
تومور مغزی رشد غیرطبیعی سلولهای مغزی است. تومورهای مغزی میتوانند خوشخیم یا بدخیم باشند. تومورهای خوشخیم معمولاً رشد آهستهای دارند و معمولاً خطرناک نیستند. تومورهای بدخیم رشد سریعی دارند و میتوانند به سایر قسمتهای بدن گسترش یابند.
ژنتیک
برخی از بیماریهای مغز، مانند بیماری هانتینگتون، دیستروفی عضلانی و بیماری ویلسون، ارثی هستند. این بیماریها از طریق ژنها از والدین به فرزندان منتقل میشوند.
در صورت بروز علائمی مانند سردرد، سرگیجه، از دست دادن تعادل، تشنج، ضعف یا بیحسی در اندامها، اختلالات بینایی یا شنوایی، و تغییرات رفتاری یا شناختی، باید به پزشک مراجعه کرد.
- آسیب نخاعی
- عفونتها
- عوامل محیطی، از جمله سموم مانند سرب و جیوه
- سوءمصرف الکل
- رژیم غذایی نامناسب و سوءتغذیه
انواع بیماری های مغز و اعصاب
تومورهای مغزی رشد غیرطبیعی سلولهای مغز هستند. این تومورها میتوانند در هر سنی و در هر فردی ایجاد شوند، اما بیشتر در بزرگسالان بالای 65 سال و کودکان زیر 15 سال دیده میشوند.
تومورهای مغزی به دو دسته تقسیم میشوند:
تومورهای اولیه مغز از سلولهای مغز ایجاد میشوند.
تومورهای ثانویه مغز از سلولهای سرطانی سایر قسمتهای بدن به مغز گسترش مییابند.
تومورهای مغزی میتوانند خوشخیم یا بدخیم باشند.
تومورهای خوشخیم معمولاً رشد آهستهای دارند و به بافتهای اطراف حمله نمیکنند. این تومورها معمولاً با جراحی قابل درمان هستند. تومورهای بدخیم رشد سریعی دارند و به بافتهای اطراف حمله میکنند. این تومورها میتوانند به سایر قسمتهای بدن نیز گسترش یابند. درمان تومورهای بدخیم معمولاً شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمیدرمانی است.
علت دقیق تومورهای مغزی هنوز مشخص نیست، اما برخی عوامل خطرساز عبارتند از:
قرار گرفتن در معرض تابش
سابقه خانوادگی تومور مغزی
برخی بیماریهای ژنتیکی
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاصی
علائم تومورهای مغزی بسته به محل و اندازه تومور متفاوت است. برخی از علائم شایع عبارتند از:
سردرد
حالت تهوع و استفراغ
مشکلات بینایی
ضعف یا فلج
مشکلات گفتاری
تغییرات رفتاری
تشنج
اگر علائمی مانند سردردهای مکرر، حالت تهوع و استفراغ، مشکلات بینایی، ضعف یا فلج، مشکلات گفتاری یا تغییرات رفتاری دارید، باید به پزشک مراجعه کنید.
پزشک برای تشخیص تومور مغزی، آزمایشهای مختلفی را انجام میدهد. این آزمایشها عبارتند از:
معاینه فیزیکی
آزمایش خون
تصویربرداری مغزی مانند امآرآی یا سیتیاسکن
بیوپسی
درمان تومورهای مغزی به نوع تومور، محل تومور و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد. درمانهای ممکن عبارتند از:
جراحی
پرتودرمانی
شیمیدرمانی
پیشآگهی تومورهای مغزی به نوع تومور، محل تومور و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد. تومورهای خوشخیم معمولاً پیشآگهی خوبی دارند، اما تومورهای بدخیم میتوانند کشنده باشند.
راههای قطعی برای پیشگیری از تومورهای مغزی وجود ندارد، اما برخی اقدامات میتوانند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهند. این اقدامات عبارتند از:
کاهش قرار گرفتن در معرض تابش
اجتناب از مصرف سیگار
کنترل فشار خون
کنترل قند خون
پیشگیری از بیماریهای مغز و اعصاب
بعضی از مشکلات عصبی مثل صرع، تومور مغزی و سایر اختلالات مغزی قابل پیشگیری نیستند، اما با رعایت نکات زیر میتوانیم خطر ابتلا به برخی دیگر از مشکلات عصبی را کاهش دهیم:
- به اندازه کافی استراحت کنید. خواب کافی برای سلامت جسمی و روحی ضروری است و به ویژه برای سلامت مغز و سیستم عصبی اهمیت دارد.
- غذای سالم بخورید. مغز و سیستم عصبی به مواد مغذی زیادی مثل ویتامینهای گروه B، اسیدهای چرب امگا ۳، ویتامین D، منیزیم و آهن نیاز دارند. این مواد مغذی را میتوانید در سبزیجات، میوهها، غلات کامل، ماهیهای چرب و دانهها و آجیلها پیدا کنید.
- در معرض آفتاب قرار بگیرید. قرار گرفتن در معرض آفتاب به بدن شما کمک میکند تا ویتامین D تولید کند. ویتامین D برای سلامت مغز و سیستم عصبی ضروری است.
- فعال باشید. ورزش منظم به سلامت جسمی و روحی کمک میکند و خطر ابتلا به بسیاری از مشکلات سلامتی، از جمله مشکلات عصبی، را کاهش میدهد.
- استرس را مدیریت کنید. استرس میتواند به سلامت مغز و سیستم عصبی آسیب برساند. راههای مختلفی برای مدیریت استرس وجود دارد، مثل یوگا، مدیتیشن، تنفس عمیق و صحبت با یک دوست یا درمانگر.
- مغز خود را فعال نگه دارید. یادگیری چیزهای جدید، حل معما و انجام کارهای چالشبرانگیز به سلامت مغز و سیستم عصبی کمک میکند.
در اینجا چند نکته خاص برای فعال نگه داشتن مغز آورده شده است:
- هر روز به مدت پانزده دقیقه روی کاغذ بنویسید یا نقاشی بکشید.
- مکانهای جدیدی را ببینید و تجربههای جدیدی داشته باشید.
- معماها و بازیهای ذهنی حل کنید.
- با افراد جدید آشنا شوید و با آنها صحبت کنید.
با رعایت این نکات میتوانید به سلامت مغز و سیستم عصبی خود کمک کنید و خطر ابتلا به مشکلات عصبی را کاهش دهید.
انواع راه های درمان بیماریهای مغز و اعصاب که باید بدانید
نوع روش درمانی مناسب شما معمولا به شرایط و دلایل بیماری مغزی بستگی دارد. به طور کلی، روشهای درمانی شامل ترکیبی از موارد زیر هستند:
- دارودرمانی
- عمل جراحی
- فیزیوتراپی
- ژندرمانی
- کاردرمانی
- رواندرمانی
- اصلاح سبک زندگی
چه زمای به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنیم؟
بیماریهای مغز و اعصاب در صورت عدم درمان به موقع قابل پیشرفت هستند و ممکن است باعث عوارض جبرانناپذیری مانند فلج بدن یا بیحسی کامل شوند. بنابراین با مشاهده علائم ذکر شده در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید. در برخی موارد، علائم عصبی مانند موارد زیر ممکن است تهدیدکننده زندگی باشند و باید بلافاصله بهعنوان شرایط اضطراری ارزیابی شوند:
- تغییر در سطح هوشیاری مانند از دست دادن قدرت پاسخگویی
- مشکل در بلعیدن
- سرگیجه
- گفتار مبهم
- از دست دادن هماهنگی عضلات
- مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس
- خفگی
- تشنج
- فلج ناگهانی یا ناتوانی در حرکت بخشی از بدن
کلام آخر
اگر با وضعیتی روبهرو شدید که فکر میکنید نیاز به مراقبتهای پزشکی دارد، حتماً هر چه سریعتر به دنبال کمک باشید. اگر امکان مراجعه حضوری ندارید، میتوانید از خدمات مشاوره آنلاین و تلفنی پزشکان سایت پی جو استفاده کنید. در این خدمات، میتوانید مشکلات خود را با پزشکان مطرح کرده و از مشاورههایشان بهرهمند شوید. در اینجا چند نمونه از مواردی که نیاز به مراقبتهای پزشکی فوری دارند، آورده شده است:
- درد ناگهانی و شدید در قفسه سینه
- سرگیجه یا غش
- تنگی نفس
- تشنج
- خونریزی شدید
- آسیب دیدگی شدید
- تب بالای ۳۹ درجه سانتیگراد
- تهوع و استفراغ مداوم
- اسهال شدید
- تغییر در بینایی
- کاهش هوشیاری
اگر با هر یک از این موارد روبهرو شدید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید یا به نزدیکترین مرکز درمانی مراجعه کنید.
با آرزوی سلامتی