در این مطلب از سایت پی جو به رشته ورزشی چوگان و هر آنچه نیاز هست در این خصوص بدانید می پردازیم.
آشنایی با رشته ورزشی چوگان ، پادشاه ورزشها
پی جو - چوگان، ورزشی اصیل ایرانی که قدمتی به بلندای تاریخ این مرز و بوم دارد، با عنوان “شاه ورزشها” شناخته میشود. ضربات ماهرانهی سوارکاران بر توپ چوبی، در میدان جولان اسبهای چابک، تصویری حماسی و پرشور از این ورزش سنتی را به نمایش میگذارد؛ اما آیا چوگان صرفاً یک سرگرمی شاهانه بوده یا ورزش همگانی ریشهدار در فرهنگ ایرانی به شمار میرود؟ با ما همراه باشید تا با دنیای مهیج چوگان بیشتر آشنا شویم.
قدمت تاریخی چوگان
تاریخ چوگان به اوایل دوران باستانی باز میگردد، از حدود ۶۰۰ قبل از میلاد در ایران شکل گرفت و در دوران هخامنشیان به عنوان یک بازی محبوب شناخته میشد. این بازی به هنگام فتح هند توسط داریوش اول در آن سرزمین پراکنده شد. همچنین، در دوره ساسانیان نیز چوگان جزء فرهنگ بازیهای آن دوره بود.
نخستین شاعری که پس از ظهور اسلام به چوگان اشاره کرد، رودکی بود و سپس فردوسی در شاهنامهاش به این ورزش اشاره کرد. فردوسی در شاهنامه قصهٔ چوگان بازی سیاوش و افراسیاب را به نظم درآورد و به چوگان به عنوان یکی از جنگیترین بازیها اشاره کرد. همچنین شاعرانی نظیر سعدی، حافظ، ناصرخسرو و مولانا نیز به این ورزش اشاره کردند.
با حمله مغولها به ایران و آشنایی آنها با فرهنگ و هنرهای ایرانی، چوگان به دیگر مناطق هم گسترش یافت. این بازی در سراسر امپراطوری مغولها رواج پیدا کرد و به عنوان یکی از ورزشهای محبوب در این منطقه شناخته شد. از آن زمان به بعد، علاقه کشورهای شرق آسیا به این ورزش افزایش یافت.
در دوره صفویه، چوگان به شکوفایی رسید. شاه عباس خود نیز چوگان باز بوده و حتی پیش از آمدنش به اصفهان، در قزوین با این بازی مشغول بوده است. همچنین میدان نقش جهان در اصفهان برای این ورزش بنا شد.
اروپاییان در دوره صفویه و همچنین در زمان استعمار هند با این بازی آشنا شدند و افسران انگلیسی به طور حرفهای چوگان را آموختند و با خود به انگلیس بردند. این بازی در انگلیس متداول شد و سپس به آمریکای جنوبی رفت و در آنجا بسیار مورد توجه قرار گرفت.
پس از دوره صفویه، علاقه به این رشته ورزشی در ایران کاهش یافت؛ اما در دوره پهلوی، با ارتباط با اروپاییان، دوباره مورد توجه قرار گرفت. امروزه نیز تلاشهایی برای بازگرداندن توجه به این ورزش انجام میشود و تأسیس زمینهای چوگان برای زنان نیز بهعنوان یک اقدام مثبت در این راستا انجام شده است.
چوگان بازی، یک بازی استراتژیک و مهارتی است که آمادگی سوار و اسب را با هم نیاز دارد. در این بازی، اسب و سوار باید به صورت هماهنگ عمل کنند و این بازی به عنوان یک مشق رزم برای اسب و سواران محسوب میشود.
معنی چوگان چیست؟
معنی واژه "چوگان" از ریشه پهلوی "چوپگان" گرفته شده است. "چوبگان" نیز به چوبی اشاره دارد که سری کج دارد و در بازی چوگان استفاده میشود. این چوب دستهای راست و باریک دارد و سر آن کمی خمیده و پهن است. در بازی چوگان، از این چوب برای ضربه زدن به گوی، هدایت و وارد کردن آن به دروازه حریف استفاده میشود.
همچنین اگر شما به حوزه ورزش و تفریح علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "ورزش و تفریح" اطلاعات کامل و جامعی در این زمینه کسب کنید.
چوگان؛ سرگرمی شاهانه یا ورزش همگانی؟
برخلاف تصور رایج، این رشته ورزشی تنها مختص به طبقهی اشراف و شاهزادگان نبوده است. گرچه تمرینات حرفهای و شرکت در مسابقات دربار، نیازمند اسبهای نژاد اصیل و تجهیزات باکیفیت بود، اما به نظر میرسد چوگان به شکلی سادهتر در میان مردم نیز رواج داشته است. چوگانبازی با اسبهای محلی و توپهای ساختهشده از مواد اولیهی در دسترس، میتوانسته اوقات فراغت مردم عادی را نیز پر کند.
انواع چوگان
۳ انواع اصلی از این رشته ورزشی که در کشورهای مختلف انجام میشود عبارتند از:
- چوگان کابویی: این نوع چوگان در غرب آمریکا متداول است. در این ورزش، بازیکنان بر اسب مینشینند و با استفاده از چوبهایی که در دست دارند، توپی را که بزرگتر و سنگینتر از توپهای استاندارد چوگان ایرانی است، به سمت دروازه حریف هدایت میکنند. این بازی تفاوتی اساسی با چوگان معمولی دارد، زیرا تیمها از پنج سوارکار تشکیل شدهاند.
- چوگان مغولی: این نوع چوگان در مغولستان رایج است و به آن سوار بر "غژگاو" هم گفته میشود. در این بازی، از غژگاوها به جای اسب استفاده میشود. این بازی جذاب در مناطقی نظیر تبت، هیمالیا، افغانستان و مغولستان انجام میشود و محبوبیت زیادی دارد.
- چوگان با فیل: این نوع چوگان در کشورهایی نظیر هند، تایلند، نپال و سریلانکا انجام میشود. در این ورزش، بازیکنان بر فیل نشسته و با چوبی بلندتر از چوب چوگان، توپ را به سمت دروازه حریف هدایت میکنند. هر فیل دو نفر سوار میشود، یکی مسئول راندن فیل است و دیگری وظیفه اعلام جهت حرکت به همراه ضربه زدن به توپ را دارد.
هدف و قوانین بازی چوگان
در بازی چوگان، هدف اصلی تیمها ارسال توپ به دروازه حریف است. در ادامه، قوانین اصلی این رشته ورزشی را بررسی میکنیم:
- آمادهسازی: در ابتدای بازی، هر دو تیم با چهار نفر با لوازم و پوشش مربوطه به میدان میآیند. این شامل کلاه ایمنی مخصوص چوگان، دستکش، شلاق چوگان، چکمه سوارکاری بدون بند و زانوبند است. نگهداری از ساق دستها و پاهای اسب با بانداژ اجباری است.
- چوکهها: بازی شش دور دارد که به هر دور "چوکه" میگویند. هر چوکه هفت دقیقه بهطور استاندارد است و میان هر دو چوکه سه دقیقه استراحت در نظر گرفته میشود.
- هدف بازی: هدف اصلی این بازی فرستادن توپ به دروازه حریف است. اگر توپ از پشت دروازه خارج شود، تیم مورد حمله توپ را میگیرد، مگر اینکه خود تیم مورد حمله باعث خارج شدن توپ شده باشد.
- تعویض زمین: پس از هر گل، دو تیم زمین خود را تعویض میکنند و داور توپ را در مرکز زمین قرار میدهد.
- وقت اضافه و تعیین برنده: در صورت تساوی، وقت اضافه تعیین میشود و اولین تیمی که گل بزند برنده محسوب میشود.
- حق تقدم: در صورتی که توپ به یک جهت پرتاب شده باشد و بازیکن به آن جهت میتازد، حق تقدم با اوست و هیچ بازیکنی نمیتواند راه او را سد کند، مگر اینکه در فاصله معقولی قرار گیرد.
بهطور کلی، این رشته ورزشی به دقت، توانایی سوارکاران و هماهنگی بین اسب، سوار و چوبدستها نیاز دارد و بهدلیل سرعت و هیجانش، یکی از جذابترین ورزشهای تیمی است.
دیگر قوانین بازی چوگان
- ابعاد زمین: زمین چوگان دارای ابعاد استانداردی است که در بیان شما ذکر شده است. این ابعاد شامل طول و عرض زمین و ابعاد دروازه است. در صورت وجود تخته حاشیه، ابعاد زمین تغییر میکند.
- ابعاد چوب چوگان و توپ: چوب چوگان دارای طولی معمولاً حدود 129 سانتیمتر و قطر توپ حدود 25/8 سانتیمتر است. از جنس چوبهایی مانند بامبو یا چوب درخت خرمالو برای ساخت چوب چوگان استفاده میشود.
- تعداد بازیکنان: در هر تیم چهار نفر حضور دارند، اما با توجه به سرعت بازی، این امکان وجود دارد که بازیکنان در قسمتهای مختلفی از زمین و با وظایف مختلفی قرار بگیرند و سپس به جای خود بازگردند.
موقعیت و وظایف بازیکنان شامل
- مهاجمان: وظیفه حمله و کمک به دفاع را دارند.
- دفاعکنندگان: وظیفه دفاع و دور کردن توپ از دروازه را دارند.
- بازیکن مرکزی: وظیفه تبدیل حرکات دفاعی به ضد حمله و کارهای میانی را بر عهده دارند.
- مدت زمان بازی: در انگلستان، هر بازی به ۶ دوره زمانی به نام "چوکه" تقسیم میشود و هر چوکه به مدت ۷ دقیقه ادامه دارد. در آرژانتین و آمریکا، هر بازی به هشت دوره زمانی تقسیم میشود و هر چوکه به مدت ۸ دقیقه طول میکشد. بین هر چوکه، استراحتی معادل ۳ دقیقه و بین دو نیمه بازی استراحتی معادل ۵ دقیقه در نظر گرفته میشود.
- شروع مسابقه: در ابتدای مسابقه، تیمها در میانه زمین و پشت خط میانی صفآرایی میکنند و سپس داور توپ را از فاصله مشخصی بین آنها پرتاب میکند تا بازی شروع شود.
- نحوه ثبت امتیازات: هدف اصلی در بازی چوگان، فرستادن توپ به دروازه حریف است. هرگاه توپ از خط دروازه عبور کند و توسط داور تائید شود، یک امتیاز برای تیم موفق ثبت میشود. امتیاز مشروط به تائید داور است، مخصوصاً اگر توپ به قسمت فوقانی دروازه برخورد کند.
- داوری و خطاها: بازی چوگان توسط یک داور و دو سرداور قضاوت میشود. برخی از خطاها شامل قطع مسیر سوارکاری، ضربه زدن از جهت مخالف، خطرناک بودن ضربهها و کوبیدن چوگان به پای اسبها است. جریمههای متفاوتی برای هر خطا در نظر گرفته میشود، از جمله ضربه آزاد روی دروازه از فواصل مختلف.
- توقف بازی: توقف بازی معمولاً در پایان هر چوکه بهمنظور استراحت و تعویض اسبها صورت میگیرد. در صورت وقوع حوادثی مانند زمین خوردن اسب یا مصدومیت بازیکن یا اسب، داور میتواند دستور توقف بازی را صادر کند.
در کل، این ترکیب بازیکنان و وظایفشان به منظور ایجاد تعادل و هماهنگی در تیم و انجام انواع حرکات و استراتژیها در این رشته ورزشی است.
همچنین برای جست و جو در خصوص باشگاه های سوارکاری در کرج می توانید به این لینک رجوع کنید: باشگاه های سوارکاری کرج
اسبهای مناسب برای رشته ورزشی چوگان
اسبهای نژاد کاسپین یا اسبچه خزر، انتخاب بسیار مناسبی برای بازی چوگان هستند. این انتخاب به دلایل متعددی صورت میگیرد. اولاً، این اسبها دارای سرعت و چابکی بالا هستند که برای انجام بازی چوگان بسیار مؤثر واجب میشود. ثانیاً، قدرت و استقامت بالایی که اسبچه خزر دارد، امکان انجام فعالیتهایی مانند چوگان را بهطور مؤثر فراهم میکند. همچنین، هوش بالا و خوشخلقی این اسبها باعث میشود که به راحتی با انسان ارتباط برقرار کرده و آموزش داده شوند. از این رو، اسبچه خزر به عنوان بهترین انتخاب برای بازی چوگان شناخته میشود.
چوگان؛ نمادی از فرهنگ و هنر ایرانی
چوگان در هنر و ادبیات ایران باستان، نقشی پررنگ دارد. شاعران و نقاشان ایرانی، بارها در آثار خود به این ورزش مهیج پرداختهاند. نگارههای چوگانبازی بر روی ظروف سفالی، فرشها و کاشیهای تاریخی، گواه بر اهمیت این ورزش در زندگی ایرانیان در گذشته است.
وجههی بینالمللی چوگان
چوگان، ورزشی است که در حال حاضر در بسیاری از کشورهای جهان، از جمله انگلستان، آرژانتین، استرالیا و فرانسه رواج دارد. مسابقات بینالمللی چوگان در سطوح مختلف برگزار میشود و این ورزش سنتی ایرانی، جایگاه خود را در عرصهی جهانی پیدا کرده است.
وضعیت فعلی چوگان در ایران
چوگان، در سالهای اخیر در ایران با چالشها و موانعی روبرو بوده است. تغییر سلیقه و علاقهی عمومی به ورزشهای دیگر، از جمله عواملی است که بر وضعیت فعلی چوگان در ایران تأثیر گذاشته است. با این حال، تعدادی از علاقهمندان به این ورزش سعی در حفظ و ترویج آن دارند. بهبود زیرساختها، ارائهی امکانات و تجهیزات مورد نیاز و افزایش حمایت مالی و اجتماعی از طرف نهادهای مختلف، میتواند به رونق بخشیدن به این ورزش در کشور کمک کند. همچنین، ارتقاء آگاهی عمومی و ایجاد تبلیغات مؤثر در مورد مزایای و جذابیتهای بازی چوگان نیز میتواند نقش مهمی در جذب علاقهمندان جدید به این ورزش داشته باشد.
جمع بندی
چوگان، پادشاه ورزشها، ورزشی با قدمت چند هزار ساله است که در ایران ریشه دارد. این ورزش که در گذشته به عنوان سرگرمی شاهان و اشراف شناخته میشد، امروزه به عنوان ورزشی همگانی در بسیاری از کشورهای جهان رواج دارد. چوگان، ورزشی پرشور و مهیج است که نیازمند مهارت و چابکی سوارکار و اسب به طور همزمان است.
در این ورزش، سوارکاران با سرعت بالا در زمین جولان میدهند و با ضربات دقیق خود، توپ را به سمت دروازه حریف هدایت میکنند. کار تیمی و هماهنگی سوارکار و اسب، نقشی کلیدی در موفقیت تیم ایفا میکند. چوگان، فراتر از یک ورزش است، بلکه نمادی از فرهنگ، هنر و تاریخ غنی ایران به شمار میرود. این ورزش سنتی، در طول قرنها با آداب و رسوم و فرهنگ ایرانیان عجین شده و جایگاه ویژهای در هویت ملی ما دارد.
همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص ورزش فوتبال دستی و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه این مقاله را "فوتبال دستی (Foosball) : ورزشی پرشور برای تمام سنین" نیز مطالعه نمایید.