خواب چیست ؟
این یکی از مرموزترین سوالات است که خواب چیست و چرا ما به آن نیاز داریم؟ در واقع بر اساس یافته های علم روانشناسی خواب یک رفتار روانی است که در همه ی گونه های حیوانی وجود دارد. یک سوم از کل زندگی انسان را خواب تشکیل می دهد. با این که عملکرد دقیق خواب هنوز هم مشخص نیست، اما به نظر می رسد که برای زنده ماندن ضروری است، زیرا بی خوابی طولانی مدت باعث آسیب های شدید فیزیکی می شود که از دست دادن قدرت شناختی و در نهایت مرگ را نیز به دنبال دارد.
چرا میخوابیم؟
سالهاست که دانشمندان به دنبال یافتن پاسخ این سؤال هستند که خواب چیست و ما چرا به خوابیدن نیاز داریم ، اما پس از این همه بررسی باید گفت که هنوز هم واقعاً نمی دانیم چرا. عده ای معتقدند خواب به بدن کمک میکند که بعد از فعالیت روزانه، تجدید قوا کند، ولی انرژی که در طی هشت ساعت خواب صرفه جویی میشود در حدود 50 کیلو کالری است، یعنی چیزی به اندازه انرژی حاصل از یک نان. این مقدار انرژی ناچیزتر از آنست که بخواهد دلیلی برای خوابیدن آدمها باشد.
ما باید بخوابیم، چون خوابیدن باعث میشود که توانایی های ادراکی خود مانند حافظه، صحبت کردن و تفکر خلاق را در حد مطلوب نگهداریم. به عبارت دیگر، خواب نقش مهمی در رشد مهارتهای مغزی ما دارد. شاید بهترین راه برای پی بردن به اهمیت خواب این باشد که ببینیم وقتی نمی خوابیم، چه اتفاقی میافتد. کمبود خواب سبب کاهش توانایی های مغز ما میشود. اگر یک شب را تا صبح بیدار مانده باشید، حتماً دیده اید که روز بعد سست و فراموشکار میشوید. احتمالاً متوجه شده اید که کج خلق و زود رنج هم میشوید. تحقیقات نشان داده است که فقط یک شب بی خوابی، به طرز قابل ملاحظه ای تمرکز را کاهش میدهد و کسانی که شبها خوب نمی خوابند، نمی توانند برای مدت طولانی توجه خود را به یک موضوع اختصاص دهند.
کمبود خواب در دراز مدت، باعث میشود که قسمتی از مغز که کنترل مهارتهای زبانی، حافظه، برنامه ریزی و احساس گذشت زمان را به عهده دارد، تحت تأثیر قرار گیرد و تقریباً از کار بیفتد. هفده ساعت بیداری مداوم، اثری معادل %0.05 الکل در خون دارد. در بسیاری از کشورها، به فردی که به این میزان الکل در خون او باشد، اجازهی رانندگی داده نمی شود. علاوه بر این، افرادی که خوب نمی خوابند، معمولاً توان پاسخ گویی به تغییرات سریع وضعیت و تصمیم گیری منطقی را ندارند. جالب است بدانید که همین عدم هوشیاری در بسیاری از فجایع بزرگ تاریخی مانند حادثه چرنوبیل، انفجار شاتل challenger و ... مؤثر بوده است.در بی خوابی نه تنها بر روی مهارتهای شناختی، بلکه روی سلامت عاطفی و فیزیکی نیز اثر میگذارد. اختلالاتی مانند آپنه خواب، باعث افزایش فشار خون و فشار عصبی میشود. دانشمندان نشان داده اند که کمبود خواب، ریسک چاقی را هم افزایش میدهد، زیرا بسیاری از هورمونها و مواد شیمیایی که نقش مؤثری در کنترل وزن و اشتها دارند، هنگام خواب آزاد میشوند.
مراحل خواب
انسان هنگام خواب، سیکل های خواب متوالی را طی میکند. هر یک از سیکلها بین 90 تا 110 دقیقه طول میکشد و شامل دو مرحله است: مرحله حرکات سریع چشم و مرحله پیش از آن، که خود به چهار بخش، تقسیم میشود. این چهار بخش به ترتیب عبارتند از:
1. خواب سبک در نخستین قسمت خواب، ما نیمه هوشیار هستیم. فعالیت ماهیچهها کم میشود و ممکن است کشش اندکی در آنها دیده شود. دلیل اینکه این قسمت به این نام خوانده میشود، آنست که میتوان فرد را به آسانی بیدار کرد.
2. خواب واقعی بعد از گذشت 10 دقیقه از خواب سبک، خواب واقعی آغاز میشود که حدود 20 دقیقه طول میکشد. در همین زمان، ضربان قلب و تنفس کند میشود. اکثر زمان خواب ما در این بخش سپری میشود.
3 و 4. خواب عمیق در گام سوم، مغز شروع به تولید امواجی با دامنه بلند و فرکانس پایین (کند) میکند، که اصطلاحاً امواج دلتا نامیده میشوند. ضربان قلب و سرعت تنفس هم به کمترین میزان خود میرسد.
قسمت چهارم با تنفس ریتمیک و فعالیت ماهیچه ای محدود شناخته میشود. اگر در این مرحله، ما را از خواب بیدار کنند، چند دقیقه زمان میبرد تا هشیار شویم و احساس سستی و گیجی خواهیم کرد. شب ادراری کودکان، کابوس شبانه و راه رفتن در خواب نیز در این بخش اتفاق میافتد. بعد ازعبور از این چهار قسمت، خواب وارد مرحلهی دوم میشود. ویژگی این مرحله حرکات سریع چشم است و به همین دلیل آن را با نامREM)Rapid Eye Movement)میشناسیم.
این مرحله 70 تا 90دقیقه بعد از به خواب رفتن ما شروع میشود و ما تا صبح سه الی پنج REM را تجربه میکنیم. فعالیت مغز در این زمان، حتی از وقتی که بیداریم، بیشتر است و اکثر رویاها را هم در همین موقع میبینیم. اگر پلک فرد را به آرامی بالا ببرید، میبینید که چشمان او به سرعت به این سو و آن سو حرکت میکند. ضربان قلب بالا میرود و فشار خون افزایش پیدا میکند. با این وجود، حرکات بدن کاهش مییابد و حتی میتوان گفت عضلات فلج میشوند. عده ای معتقدند که این نوعی دفاع طبیعی است که نمی گذارد ما عکس العمل شدیدی نسبت به آنچه در رویا میبینیم، نشان دهیم. پس از REM، کل سیکل از ابتدا شروع میشود.
چقدر به خواب نیاز داریم؟
- نیاز شما به خواب در سنین مختلف تغییر پیدا می کند اما در یک سن خاص نیز از فردی به فرد دیگر می تواند متفاوت باشد. ساعات مشخصی برای خواب یک فرد وجود ندارد.
- بچه ها در ابتدای تولد به ۱۶ الی ۱۸ ساعت خواب در روز نیاز دارند که باعث رشد و بزرگ شدن شان (به ویژه رشد مغز) می شود.
- کودکان مدرسه ای و نوجوانان حدودا به ۹ و نیم ساعت خواب در شب نیاز دارند.
- اغلب بزرگسالان ۷ الی ۹ ساعت در شب باید بخوابند، اما پس از ۶۰ سالگی خواب شب کوتاه تر، سبک تر و متقاطع می شود.
- افراد سالمند معمولا برای خواب راحت به دارو نیاز پیدا می کنند. بطور کلی، مردم به دلیل فعالیت های روزانه ی زیاد، کم تر می خوابند.
نکاتی برای خواب شب در خواب چیست
خواب کافی برای سلامتی مفید است. در این جا چند نکته که باعث بهبود خواب تان در خواب چیست می شوند را به شما خواهیم گفت:
- برنامه ریزی کنید. هر روز در ساعت مشخصی بخوابید و بیدار شوید.
- هر روز ۲۰ الی ۳۰ دقیقه ورزش کنید، اما از چند ساعت قبل از خواب این کار را نکنید.
- در ساعات پایانی روز کافئین و نیکوتین مصرف نکنید.
- قبل از خواب رلکس کنید. دوش آب گرم بگیرید، مطالعه کنید و یا هر کار دیگری که باعث آرامش شما می شود.
- اتاق را برای خواب حاضر کنید. از قرار گرفتن در نور زیاد و یا سر و صدا خودداری کنید. دمای اتاق را تنظیم کرده و پیش از خواب تلویزیون تماشا نکنید.
- در زمان بیداری در اتاق خواب تان دراز نکشید. اگر خوابتان نمی گیرد کار دیگری انجام دهید. مثلا مطالعه کنید و به موسیقی گوش دهید و … تا خسته شوید و به خواب بروید.
- یکبار دیگر این مطلب را خوب بخوانید تا به خوبی متوجه شوید خواب چیست و اهمیت آن را بشناسید.
- اگر مشکل خواب دارید و یا در طول روز خسته هستید به پزشک مراجعه کنید. اکثر مشکلات و اختلالات خواب را می توان به راحتی درمان کرد.
نکته :
بیشترین مدتی که یک نفر توانسته بیدار بماند 11 روز است. این رکورد در سال 1965 توسط یک جوان 17 ساله به دست آمده است. او از روز چهارم شروع به هذیان گویی کرد و پس از چند روز فکر میکرد که یک فوتبالیست مشهور است. البته او پس از ثبت رکورد، به مقدار کافی خوابید و به وضعیت کاملاً عادی برگشت.